Chronologisch verloop van de 18 daagse veldtocht aan het bruggenhoofd Gent.

Dit is de derde dag van strijd aan Bruggenhoofd Gent. De Belgische troepen moeten vaststellen dat vergeleken met de vorige dagen er alvast een tijdelijke zwakte van de aanvallende Duitse troepen te zien is. Ze blijken op dit moment niet in staat hun acties van de vorige dagen direct nog eens te herhalen. Op het einde van deze dag krijgen de Belgische troepen nog eens een zware opdoffer te verwerken. Door de Duitses doorbraak over de Schelde ten zuiden van Oudenaarde en het debacle in Noord Frankrijk, krijgen ze te horen dat ze hun stellingen nogmaals zullen dienen te verlaten ondanks dat zij hun eigen stellingen vrij goed weten te verdedigen. Ze zullen dienen terug te trekken tot achter de Leie en het Schipdonkkanaal.

• De Bouw van Bruggenhoofd Gent.
• De Structuur van Bruggenhoofd Gent.
• Een nadere blik op de technische kant van de bouw van de bunkers.
• Beschrijving van de binnenkant van de bunkers en hun bewapening.
• Camouflage van de bunkers.
• Enkele opmerkingen en tekortkomingen aan dit bruggenhoofd.
• De Achttiendaagse Veldtocht zoals beleefd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Vrijdag 10 mei 1940: De Duitse inval in België
  • Zaterdag 11 mei 1940: Beperken schade aan Albertkanaal
  • Zondag 12 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Maandag 13 mei 1940: Terugtrekken op de lijn Antwerpen - Givet
  • Dinsdag 14 mei 1940: Opstellen op de lijn Antwerpen - Givet
  • Woensdag 15 mei 1940: Verdediging van de lijn Antwerpen - Givet
  • Donderdag 16 mei 1940: Opdracht terugtrekken op Scheldestelling
  • Vrijdag 17 mei 1940: Aankomst troepen op Scheldestelling, oa TPG
  • Zaterdag 18 mei 1940: Opbouw Scheldestelling, oa TPG.
  • Zondag 19 mei 1940: Vertragingsopdrachten aan de Dender.
  • Maandag 20 mei 1940: Eerste dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Dinsdag 21 mei 1940: Tweede dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Woensdag 22 mei 1940: Derde dag strijd aan Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Het verlaten van Bruggenhoofd Gent.
  • Donderdag 23 mei 1940: Algemene beelden bij de val van TPG.
  • Donderdag 23 mei 1940: De val van Gent.
  • Vrijdag 24 mei 1940: De val van het kanaal Gent-Terneuzen
  • Zaterdag 25 mei 1940: De slag om de Leie
  • Zondag 26 mei 1940: De slag om de Leie
  • Maandag 27 mei 1940: Val van de Leiestelling
  • Dinsdag 28 mei 1940: De Belgische kapitulatie
  • De rest van de veldtocht tot de val van Dunkerque.
  • Lijst van gesneuvelde Belgische soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
  • Lijst van Belgische gesneuvelden tijdens de 18 daagse veldtocht.
  • Lijst van gesneuvelde Duitse soldaten aan Bruggenhoofd Gent.
• Het lot van Bruggenhoofd Gent na drie dagen strijd.

Woensdag 22 mei 1940

Noord Frankrijk.

De Frans - Britse pogingen om het contact opnieuw te herstellen vanaf hun stellingen aan de Schelde met de troepen aan de Somme, heeft als bijkomend nadeel dat de Belgische troepen met de middelen die beschikbaar hebben, hun te verdedigen frontlijn steeds maar moeten uitbreiden met maar dezelfde hoeveelheid soldaten ter beschikking. Hierdoor zijn bepaalde zones navenant minder stevig verdedigd dan dit origineel de bedoeling was. Dit is allicht ook één van de directe oorzaken van de verzwakte Britse stellingen beneden Oudenaarde.

De Britse 44e Infanteriedivisie trekt terug naar Noord Frankrijk via Kortrijk en wordt hierbij vrij kort op de hielen gezeten door de Duitse aanvallers van voorheen. Omwille van de Duitse doorbraak te Petegem aan de Schelde waar zij voorheen de stellingen verdedigden, dienen de Belgen zich voor te bereiden op een algemene terugtrekking van de Scheldestelling (een gedeeltelijk versterkte stelling) op de Leiestelling (een niet versterkte stelling).

De gesamelijk Frans-Britse stellingen in Noord-Frankrijk blijken tijdelijk stand te houden. In de nabijheid van Arras wordt stand gehouden achter een "kanaallijn" van ongeveer 150 km bezet door een tienduizend tal Franse en Britse soldaten. Er is echter voorlopig weinig sprake van het terugdringen van de Duitse troepen behalve in de buurt van Cambrai. Daar stoten de geallieerden echter op Duitse pantserdivisies en wordt hun beperkte terugstoot gestopt.

Ten zuiden van de Somme wordt ook een Franse aanval voorbereid in noordelijke richting.

De 60e Franse Divisie bezet het Leopoldkanaal ten noorden van Brugge aansluitend op het Belgische Cavalieriekorps te Terneuzen.

Een groep van het 16e Franse Expiditiekorps dient ter hoogte van het kanaal Van Gravelines naar Saint Omer de vlotte doorgang van geallieerder troepen in zuidelijke richting te optimaliseren.

Bruggenhoofd Gent.

De Duitse stellingen zijn ondertussen als hieronder gewijzigd:

• Het 234e Infanterieregiment ligt in stelling voor- en in Kwatrecht en in de velden voor Gijzenzele.
• Het 171e Infanterieregiment sluit hierbij aan op het 234e Infanterieregiment en ligt voor Gijzenzele tot aan de Vinkemolen te Oosterzele (Geraardsbergsesteenweg).
• Het 192e Infanterieregiement bezet Oosterzele en het terrein verder ten westen tot de wijk Paterhoek te Scheldewindeke. Hun 2e Bataljon ligt nog altijd tussen het Bourgondisch Kruis en Massemen.

Mede door de Duitse doorbraak op de Schelde zuidelijk van Oudenaarde, luidt de opdracht het huidige veroverde terrein te behouden. Bijkomende versterkingen zouden onderweg zijn in hun richting. Ze plannen een nieuwe grote aanval op 23 mei om 07:00 uur met het zwaartepunt voor het 192e Infanterieregiment. Ze willen daarbij de hoofdaanval verleggen naar Betsberg en de spoorweghalte te Moortsele. Via Moortsele, Landskouter en Lemberge. zal dan doorgestoten moeten worden naar Merelbeke.

Het 2e Bataljon van het 192e Infanterieregiment, zal zich moeten verplaatsen naar Oosterzele en Scheldewindeke en zal in zijn aanvankelijke zone afgelost worden door MG Batallion 6.

Men zal als storend element ondertussen ook proberen met het 234e Infanterieregiment Gijzenzele te laten innemen. Het 3e Bataljon van het 234e Infanterieregiment blijft als reserve op de Oudenhoek te Westrem.

Na het inschieten van de artillerie zal 45 minuten voor de eigenlijke aanval tussen Betsberg en Moortsele (6u15) een zware beschieting volgen van de nieuwe aanvalszone. In deze periode dienen de troepen van het 192e IR zich op aanvalsafstand op te stellen om tot de inname van de Belgische stellingen over te gaan. In totaal zouden daarbij 30 Duitse artilleriebatterijen mee in actie komen.

Daarna zal een specifieke zeer op enkele bunkers gerichte beschietging gebeuren met 88 mm geschut waarna direct de aanval van het 192e IR zal aanvatten. Dit zal samengaan met een bijkomende artilleriebeschieting met als bedoeling het zicht op de aanval te ontnemen voor de Belgen en hun artillerie door de stellingen onder een dik rookgordijn te leggen.

Als kritiek op de opdrachtgevers kregen zij te horen dat het moraal bij de Duitse troepen zeer laag zat wegens de voortdurende slachtoffers in hun beschermingsgordels langs Vantegem, de Veldstraat en Oosterzele. Ook was de streek verpest door de massa’s mijnenvelden. Er vielen nog voortdurend Duitse gewonden en doden door de artilleriebeschietingen die te pas en te onpas herbegonnen.

Ondertussen waren de ideeën over de aanval op hoger echelon ondertussen bij het 18e Duitse Leger wel aan het wijzigen. Waar de huidige plannen nog altijd waren de doorbraak op Gent te proberen forceren met de 56e Duitse Infanteriedivisie, wou men daar liever dat deze 56e Infanteriedivisie wat meer gespaard zou blijven van teveel nieuwe verliezen gezien de Scheldestelling nu toch gebroken was ten zuiden van Oudenaarde.

Op deze 22e mei 1940 zouden ze bij de 56e Infanteriedivisie, zelf Zweite Welle, versterking krijgen van de Duitse 216e Infanteriedivisie. Dit was in feite een Duitse reservedivisie (Dritte Welle) en bestond dus zeker niet uit de best getrainde en/of bewapende eenheden. De 216 Infanteriedivisie omvatte op zijn beurt het 348e, het 396e en 398 Infanterieregiment. Het 18 Duitse leger zijn sterkste Infanteriedivisie was de 30e Infanteriedivisie en die zat in de strijd verwikkeld meer zuidelijk naar Oudenaarde toe. Dit was een eenheid van de (Erste Welle) die er uiteindelijk in slaagde de bres over de Schelde te slaan op de overgangszone tussen Belgen en Britten.

De eerder gemelde 216e ID zal de nieuwe opdracht krijgen over de Dender door te trekken in westelijke richting en samen met de 56e ID door te trekken op de gebroken stelling van de Schelde nabij Meilegem (tussen Gavere en Nederzwalm waar een belangrijke noodbrug zou aangelegd worden).

Schets situatie op 22-5-1940 in de ochtend in de zone Kwatrecht - Gijzenzele (Bron: Mai 1940, La bataille de Belgique - M. Fouillien en J. Bouhon)

00:19.

Kruishoutem. De 4e Groep van de 2e Legerartillerie krijgt opdracht met zijn nog aanwezige 220 mm obussen 20 keer te schieten op de kerk van Meilegem in de komende 3 uur. Om 2u10 wordt de opdracht echter vervroegd afgeblazen na het afvuren van 11 van de 20 voorziene af te vuren obussen. Dit nachtelijke vuren was zeer gevaarlijk om door vijandelijke artillerie ingezicht te worden en tegenbatterijvuur te verkrijgen.

04:00

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Alle stellingen die als gevolg van de verkeerde informatieoverdracht waren verlaten door de 1e Compagnie van de 5e Linie zijn terug ingenomen en bemand. De Duitsers hebben van het ganse misverstand niets gemerkt, en dus ook niets ondernomen.

Gedurende de nacht is het in de zone Kwatrecht en Gijzenzele eigenlijk vrij rustig. Op enkele pogingen van kleinere Duitse patrouilles na die steeds met kordaat mitrailleurvuur konden afgeweerd worden, was de nacht vergeleken met de dagen voordien als zeer rustig te bestempelen.

05:00

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. In de vroege ochtend komt een Compagnie Wielrijders van het 3e Bataljon van de Ardeense Jagers voorbij de stellingen. Ze nemen daar stelling aan de noordrand van het dorp, de rand van de zone die gisteren verloren ging op de Duitsers en bezet werd door het 1e Bataljon van de 5e Linie.

06:00

Petegem aan de Schelde. In de vroege ochtend wagen de Duitsers hun kans en steken zij het niemandsland tussen de baan Oudenaarde - Kortrijk en de spoorlijn over. Ze vallen de huizen binnen die zij tegenkomen en onderzoeken ze op aanwezigheid van Engelsen. De Engelsen aan het station, op een honderdtal meters van de reeds eerste veroverde huizen, laten daarop hun niet meer te recuperen munitievoorraden de lucht in vliegen. "Het Huis van Brabant" gaat hierbij volledig in vlammen op net als verschillende huizen in de directe omgeving. Ook lieten de Duitsers over de velden zwaar geschut aanrukken om de verder naar achter gelegen Britse stellingen te bestoken. De Britten proberen de Duitse aanval af te slaan met zware artilleriebeschietingen. Er sneuvelen opnieuw heel wat Duitsers.

De Engelsen hadden ondertussen schutterskuilen en loopgraven gemaakt achter de weg Oudenaarde - Wortegem en de heuvelrug, een 500 meter verderop van de spoorlijn.

Aan de Schelde - Zingem. Ook hier zijn er nieuwe pogingen om de Schelde over te steken in de buurt van de eerder uitgekuiste bocht van de Schelde in de stellingen van de 10e Infanteriedivisie. De troepen die de gevormde bretel na de eerste doorbraak onderhielden van de 5e en 6e Jagers te Voet alsook deze van de 16e Linie krijgen af en toe te maken met beperkte formaties van over de Schelde geraakte Duitse troepen maar het komt nooit tot een echte bijkomende grote 2e doorbraak zoals in Petegem ondertussen was gebeurd.

Bruggenhoofd Gent - Zone Kwatrecht, Gijzenzele en Betsberg. Vergeleken met voorgaande 2 dagen is het zeer kalm aan het front. Buiten enkele artilleriebombardementen op het noorden van Kwatrecht, het dorp van Gijzenzele en Betsberg, beweegt er zeer weinig van Duitse kant.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Rond dit uur komt er te Gijzenzele een Compagnie toe van het 3e Bataljon van de 1e Ardeense Jagers. Zij krijgen de opdracht om samen met een Peloton Cyclisten de zone die de dag voorheen verloren ging bij 1e Bataljon van de 5e Linie opnieuw te proberen heroveren. Deze zone situeerde zich tussen de spoorlijn Oostende - Brussel en de vooruitgeschoven lijn te Gijzenzele. Deze herovering werd voorafgegaan door een 10 tal minuten durende Belgische artilleriebeschieting op deze zone. Tijdens de herovering wordt amper Duitse weerstand geboden. De af en toe tussen de gewassen gespotte Duitsers blijken eenheden uitgestuurd om gewonde en gesneuvelde Duitsers proberen te recuperen uit het slagveld van de dag voordien.

7:55

Dit type 88mm FLAK-geschut stond niet op een eigen rijwerk maar ruste op wielen die konden worden weggetrokken waarbij het geschut zelf werd opgesteld op een eigen voetstuk. Dit is de situatie die zichtbaar is op de foto hierboven.

Vrij snel na het aanvragen van de Belgische artilleriesteun dienen de Duitsers hun aanval te stoppen omdat ze wel wat voltreffers dienen te incasseren van tegenbatterijvuur van de Belgische artillerie. De aanval wordt gestopt en de Duitsers proberen in allereil het geschut te recuperen van waar het stond opgesteld.

Deze 4 oude foto's dateren eveneens van rond 1971 en tonen nog zeer mooi deze ondertussen verdwenen en toen zwaar beschadigde bunker Av9. De eerste foto geeft het zicht zoals de bunker te zien moet geweest zijn vanaf de Van Thorenburglaan. Hij stond namelijk in hoek opgesteld met de bunker Av8 die juist daar naast de weg ligt. De schade zat dus op de achterzijde van het oreillon. Dit duidt ook meteen op het nut van dergelijk oreillon want men heeft dus met deze rechtstreekse aanval op deze bunker wel degelijk eerst deels dit oreillon proberen wegknallen. Op het eerste zicht leek de schade aan de bunker vrij ernstig. Toch bleek achteraf gezien enkel de bunker beschadigd tot op het tweede wapeningsnet (ongeveer 25 cm diep in de betonmuur van in het totaal 1.30 meter dik en 5 keer gewapend). Wel wisten bepaalde projectielen letterlijk diepe gaten te slaan in de wand. Er zaten zelfs 88 mm projectielkoppen vast in de betonnen buitenwand van de bunker. Jammer genoeg werd dan juist deze bunker ingegraven in het veld en is dit stuk geschiedenis dus op die manier voor goed uit het landschap verdwenen. (Alle oude zwart-wit foto's: Collectie Jacques De Vos)

De Bemanning die eerst de bunker Av9 bezette en was gevlucht, neemt kort nadien hun beschadigde bunker opnieuw in gebruik.

De foto rechts hierboven wordt rechtstreeks gekoppeld aan de beschieting van bunkers aan Bruggenhoofd Gent. Beide foto's zijn echter zeker geen 88 mm Flak-kanonnen (zie foto iets hogerop). Het zijn beiden zwaardere kalibers. Van dit type door half-tracks of tractoren getrokken geschut, bestonden courant 2 types, namelijk 10 cm (10 cm Schwere Kanone 18) en 15 cm geschut (15 cm Schwere Kanone 18). Beide types zijn op foto's echter zeer moeilijk van elkaar te onderscheiden. Het beste herkenningspunt is de lengte van de loop die bij de 10 cm kanonnen merkbaar langer is. Alleen is dat in het algemeen slechts goed zichtbaar als je beide types naast elkaar ziet opgesteld staan. Gezien duidelijk is terug te vinden dat de beschietingen gebeurden aan TPG met 88 mm geschut, valt sterk te betwijfelen of ook de rechter foto wel degelijk van hier zal zijn geweest. (Foto links: Replica - Foto rechts: Collectie J. De Vos)

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke. Mogelijks gekoppeld aan bovenstaande ontvangt de 3e Batterij van de 14e Artillerie die deel uitmaakte van de Legerartillerie in de ochtend de opdracht een vuuropdracht uit te voeren op de nabijheid van de kerk van Scheldewindeke met hun zware 155 mm Houwitzers..

8:00

Gent. Overal in de stad zijn de aanwezige Belgische troepen opnieuw alles in gereedheid aan het brengen om Gent te verlaten. Er wordt in grote mate overgegaan tot inbeslagname van fietsen. Door het ontruimen van de stad kwam bij de bevolking opnieuw wat de geruststelling dat de stad zelf van het oorlogsgeweld zou gespaard blijven. Hetgene wel nog ongerustheid blijft scheppen zijn de genietroepen die wel verder blijven gaan met het ondermijnen van de bruggen in de binnenstad.

Op hoger militair jargon wordt definitief beslist dat bepaalde eenheden tot de ochtend van 24/5 op hun posten moesten blijven. Dit betreft:

• De 5e Infanteriedivisie tussen de Leie en de Schelde.
• De 1e Ardeense Jagers op de Schelde van Eke tot Zwijnaarde brug.
• De 16e Infanteriedivisie op de Schelde ten noorden van de Keizerbrug tot aan het kanaal van Terneuzen.
• De 11e en 13e Infanteriedivisie en het Cavaleriekorps op het kanaal Gent-Terneuzen.

Het doortrekken van alle troepen tot achter de Leie en het afleidingskanaal zou plaats vinden in de nacht van 22 op 23 mei 1940.

Deze verhuis zou echter voor Gent zware gevolgen hebben. De verdediging zou namelijk tijdelijk te komen liggen achter de Schelde, de Leie en het kanaal Gent-Terneuzen. Dit betekent gelijktijdig ook dat de frontlijn tijdelijk midden door Gent zal komen te lopen. Dit is wel vrij tegenstrijdig met wat de Gentenaars hoopten bij het zien opruimen van de stellingen in de Gentse binnenstad.

Voor de terugtrekking zouden de 1e Ardeense Jagers de terugtocht dekken aan de westelijke kant van de Schelde tussen Eke en de brug te Zwijnaarde. De 5e Infanteriedivisie zou in zijn ganse grootte westelijk trekken in de richting van de op dat moment niet bezette bunkers van bruggenhoofd Gent tussen Astene en Eke. Onder dekking van deze twee eenheden zouden dan de 2e en de 4e Infanteriedivisie direct doortrekken tot achter het afleidingskanaal van de Leie (heden beter gekend als het Schipdonkkanaal).

De verdediging van Gent zou worden opgenomen door de 16e Infanteriedivisie (41e en 44e Linie, 2e Licht Regiment, 24e Artillerie, 18e Bataljon Genie, 16e Compagnie TTR en een groep Wielrijders) en de 18e Infanteriedivisie (39e Linie, 3e Karabiniers, 3e Grenadiers, 17e Artillerie 1e Groep, 15e Bataljon Genie, 18e Compagnie TTR en een groep Wielrijders). De 16e Divisie zou de zuidelijke sector voor zijn goede nemen. De 44e Linie zou de Schelde vanaf de brug in Zwijnaarde tot aan de spoorwegbrug aan de Warmoezeniersweg verdedigen. De 41e Linie neemt dan verder de lijn op vanaf deze brug tot de Keizersbrug. De 18e Divisie neemt de noordelijke sector voor zijn rekening. De 3e Karabiniers in eerste lijn van de Leie en de Visserij tot de Keizersbrug en de Dampoortbrug. De 39e Linie op het Handelsdok, het Tolhuisdok en de Voorhaven. Het 2e Bat van de 3e Grenadiers op de Wiedauwkaai tot aan de brug van Meulestede.

Een grote opmerking bij het bovenstaande is dat dit allen praktisch reservedivisies zijn. Dit hield in de iets oudere lichtingen van soldaten, minder geoefende officieren. Deze waren dan ook hoofdzakelijk bewapend met verouderde wapens, bijna geen antitankwapens, weinig of geen tanks. Men ziet hier zelfs opnieuw gebruik maken van zeer verouderde mortieren Van Deuren, daterend uit WO I,...

Bijkomend kregen alle divisies de opdracht minimum 1/3 van hun stellingen bij het verlaten in handen te houden tot zij expliciet de opdracht kregen deze ook te verlaten. Dit om alle terugtrekkende troepen de kans te geven heelhuids terug te trekken.

Drongen. De Zware spoorwegartillerie die hier was opgesteld gedurende de laatste dagen vertrek om dit uur reeds in westelijke richting om in de mate van het mogelijke zijn artilleriesteun aan de Leie te kunnen verder zetten.

08:30

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. De Belgische troepen maken melding van de eerste Duitse troepenbewegingen. In de maalderij De Pauw (Vantegem Molen) langs de Oosterzelesteenweg worden twee Duitse machinegeweren gespot door de 1e Compagnie van de 5e Linie.

13:00

Bruggenhoofd Gent - Buurt station Kwatrecht. De 3e Batterij van de 14e Artillerie (onderdeel Legerartillierie) voert een geconcentreerde beschieting uit van de nabijheid van het station van Kwatrecht. Vrij kort daarna zal ook dit geschut geleidelijk doortrekken richting Leie te Nevele om daar opnieuw stelling te nemen.

Dit zijn de gebouwen aan de achterzijde van het station van Kwatrecht. Links ziet u trouwens het nog herkenbare gedeelte van het station. Langs deze wand op het uiteinde, 100 meter verder, steekt het bunkertje D22 tegen de steenweg, in de spoorwegbrug. Je merkt duidelijk toch zware schade aan deze opslagplaats die heden nog in vrij belabberde staat bestaat. Ook zijn heel wat bomen zwaar beschadigd door schrapnel en inslagen van allicht voorgaande gemelde beschieting van de stationsbuurt. De oude foto werd gemaakt door doortrekkende troepen van MG Bat 6. (Oude foto: Peter Taghon)

14:00

De Belgische commandanten krijgen de eerste berichten dat de stelling van het bruggenhoofd Gent zal verlaten worden.

Nogmaals moeten onze soldaten een stelling ontruimen waarvan ze ondervonden dat ze verdedigbaar was, op vele plaatsen is er zelfs op de stelling totaal geen echt vijandelijk contact geweest. Dit bericht deed zeker geen goed aan het moreel van de Belgische soldaten. Ook is het verplaatsen van zulke hoeveelheid troepen niet gemakkelijk op zulke korte tijd, temeer er maar een zeer beperkt aantal bruggen nog intakt waren over de Schelde.

De hoofdreden voor het verlaten van het bruggenhoofd is allicht nog niet het debacle in Noord Frankrijk maar het feit dat de Schelde definitief overgestoken is door Duitse troepen nabij Petegem bij Oudenaarde. Er is daar een definitief Duits weerstandspunt gevormd aan de overzijde van de Schelde zodat de stelling in feite doorbroken is en op termijn de omsingeling aan TPG dreigt.

Deze melding zullen pas vanaf 19u overgebracht worden aan de op het veld aanwezige commandanten van de verschillende eenheden. Daarna krijgen deze tot 21u om de effectieve terugtrekking voor te bereiden. Om 23u zou dan de effectieve terugtrekking starten.

In de namiddag.

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke - Oosterzele. Rond deze periode voert de 8e Artillerie vooral nog beschietingen uit tegen Duitse troepen in de velden tussen Scheldewinde kouter en de Spiegel. Allicht zijn dit verplaatsende Duitse troepen van de 192e IR voor de aanval van de dag nadien. Hun waarnemers zitten onder andere in de kerktoren van Bottelare.

14:15

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Een Belgische patrouille vertrekt op verkenning naar het Halve Maanbos voor het dorp waarvoor de vorige dagen al zo zwaar gevochten is.

15:00

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Bij deze nieuwe patrouille richting Halve Maanbos, worden in het bos geen Duitse troepen meer vastgesteld. Het bos blijkt volledig verlaten. De Belgische soldaten vinden in het bos geen gewonde Duitsers meer terug, wel heel wat achtergebleven gesneuvelde Duitse soldaten. Ze brengen Duitse schouderplaatjes, wapens (FM), papieren en helmen mee van gesneuvelde Duitsers, gevonden in diezelfde bosjes, allen afkomstig van teruggetrokken Duitsers. Al het gevonden Duitse materiaal blijkt afkomstig van de Duitse 152e Infanterieregiment. Er bleken dus ondertussen ook nog andere eenheden mee in de strijd gegooid hier ter plaatse dan deze van de 56e Infanteriedivisie.

Voor de rest wordt op Gijzenzele van de rust gebruik gemaakt om de stellingen te herstellen. Buiten wat kleine schermutselingen, gebeurt er weinig.

16:35

Bruggenhoofd Gent - zone tussen Kwatrecht tot rand Betsbergbos. Origineel konden de bunkers in vredestijd met een hangslot worden afgesloten aan het toegangshek nabij de ingang van de bunker. Dit gebeurde van de buitenzijde. Zeer laat en eigenlijk nog zeer weinig nuttig tijdens deze 3e dag van strijd, krijgt de 12e Genie in deze zone de opdracht de sluitmogelijkheid die was voorzien aan de toegangshekjes van de bunkers, te vernielen zodat de kans verdween dat soldaten in de bunkers zouden opgesloten geraken door bv Duitsers die op die manier met een hangslot de bezette bunker zouden kunnen afsluiten van buitenaf. Een merkwaardige vraag dus wetende dat dit idee ook nergens in Duitse documenten wordt teruggevonden als mogelijke manier om de Belgische soldaten in de bunkers proberen uit te schakelen.Achteraf gezien bleek het wel een zwak element te zijn van deze bunkers waar voorheen niemand had aan gedacht.

17:00

Aan de Scheldestelling. Belgische troepen die in reserve lagen op de Scheldestelling, krijgen al vroeger dan de rest het bericht terug te trekken in de richting van de Leiestelling. Vanaf dit uur starten dergelijke terugtrekkingen.

Aan de Schelde, tegen de Franse grens - Doornik. Vrij algemeen worden geleidelijk aan ook eerder soms zwaar verdedigde posities, onverdedigd achtergelaten en op die manier overgedragen aan de Duitsers. Dit gebeurde ook aan de Schelde nabij de de Franse grens.

De Doornikse Quai Saint Brice. Allicht werd deze Britse carrier uitgeschakeld bij een van de vele Duitse luchtaanvallen die de stad onderging vanaf 16 mei tot en met 22 mei 1940, toen de stad van Britse kant werd verlaten. Ook hier loopt de Schelde dwars door de stad. (Foto links: Boek Mei 1940 - Peter Taghon - Rechts: Google Streetvieuw)

2 zichten op de noodbrug die werd gelegd bij Escanaffles, aan de overzijde ligt de weg open naar Avelgem. De foto's hier zijn reeds van afgewerkte noodbruggen en zullen al van zeker een dag later zijn. Bovenaan herken je nog een zeer identiek beeld. Je kijkt er op de achterterreinen van zandhandel Kesteleyn op de huidige industriezone in Avelgem. De onderste bevat geen actuele herkenningspunten meer. Het betreft nochtans dezelfde brug in de omgekeerde richting gekeken. Daar bevindt zich tot 1990 een suikerfabriek waar we dus hier nog op oude en lang verdwenen gebouwen van kijken. (Oude foto's: Boeken Mei 1940 - Peter Taghon - Actuele foto's: Google Streetview)

17:00

Bruggenhoofd Gent - Schelderode - Scheldemeersen. De 3e Groep van de 11e Artillerie krijgt de opdracht door te trekken op Deurle bij Sint Martens Latem. Hun 4e Groep zal vanuit Zevergem hun opdrachten overnemen.

18:00

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. De regimentscommandant voert een ronde uit langs de eerste linies. Hij laat de 3e Compagnie van de 6e Linie iets meer naar achteren verhuizen naar een meer beschutte plaats, omdat zij teveel blootgesteld zijn aan de vijand. Zij worden naast voedsel ook bevoorraad met vier nieuwe mitrailleurs.

Bruggenhoofd Gent - Merelbeke. De 24e Artillerie krijgt opdracht ook mee terug te trekken op de Leie en zich te verplaatsen naar de brug van Zwijnaarde. Van daaruit zou verder doorgetrokken worden via Poeke, richting Nevele.

18:30

Kanaal Gent-Terneuzen. Van Duitse kant laat men de stellingen hier in feite gerust. Er zijn geen nieuwe aanvallen gebeurd deze dag. Er is af en toe enkel wat om en weer geschoten zonder veel gevolgen. De Karabiniers hebben zelfs de tijd gekregen hun stellingen in de voorlijn aan het kanaal nog wat verder uit te werken. Deze zijn dan ook verbaasd opnieuw te horen te krijgen dat ze opnieuw hun stellingen dienen te verlaten en door te trekken op de het Schipdonkkanaal. Hun stellingen zouden nog om de aftocht te dekken bezet blijven door de 2e Gidsen.

Bruggenhoofd Gent - Baaigem. In de velden van Baaigem worden door enkele terugkerende gevluchte inwoners grijze gedaantes waargenomen, verscholen in het jonge graan, in de buurt van de hoeve Hofman. In de kleine hoeve Minnaert kort daartegen zaten Jagers te Voet verscholen.

Dat de landmijnen hier dodelijk doeltreffend waren mocht op deze zelfde locatie nogmaals blijken op 25 mei 1940. Toen reed praktisch op dezelfde plaats een wagen met vluchtelingen op een landmijn. Beide landmijnen waren vermoedelijk gelegd door terugtrekkende Belgische genietroepen. Ook deze nutteloze daad had twee doden tot gevolg.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Het geweervuur flakkert weer op en er volgen een groot aantal nieuwe granaatinslagen in het dorp. Er staan vrij snel enkele woningen in brand. Er wordt door het "centre anti char" te Gijzenzele nogal zenuwachtig teruggeschoten. De oversten weten de gemoederen te bedaren en de wilde schietpartij houdt weldra op.

19:30

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele. Ook aan Duitse kant gebeuren misverstanden en verstoren misleidende berichten de organisatie. 2 88 mm artilleriestukken van het Duitse 156e AR waren op weg richting Scheldewindeke als ze het tegenbericht ontvangen van problemen te Westrem. Het geschut dat ondertussen reeds te Oosterzele op Scheurbroek was, keert terug naar zijn originele posities.

De eerste geruchten onder de Belgische soldaten doen de ronde dat de stellingen zullen verlaten worden en dat er zal worden teruggetrokken.

Bruggenhoofd Gent - Melle - Merelbeke. De artilleristen van de 2e Artillerie demonteren hun geschut en trekken zoals gevraagd via Gontrode Heirweg en Merelbeke in de richting van de Scheldebrug te Zwijnaarde (allicht de Trambrug) om zo terug te plooien op de Leie en het Schipdonkkanaal. Om u een idee te geven van hun activiteit. Alleen hun 3e Groep zou met 12 stukken artillerie in de laatste 3 dagen meer dan 5000 artilleriegranaten hebben afgevuurd.

Ook de 8e Artillerie doet hetzelfde, behalve hun 7e Batterij die in stelling blijft bij de 15e Linie. Zij zullen pas tussen 21u30 en 1u15 hun stellingen verlaten om niet de indruk te geven dat de Belgische artillerie uitdooft tijdens het terugtrekken van de Belgen op de Leiestelling.

Ook hier zijn getallen gekend. Zo zou de 3e Groep van de 8e Artillerie met de 6 artilleriestukken die het nog had aan TPG in de 3 dagen van strijd niet minder dan 1600 obussen afvuren.

20:00

Aan de Schelde - Petegem. De Duitsers hebben weten door te dringen tot aan de stokerij, halfweg tussen Wortegem en Waregem. De Engelsen nog aanwezig in Wortegem lopen het risico omsingeld te worden.

Bruggenhoofd Gent - Eke tot Zwijnaarde. De 1e Divisie Ardeense Jagers bezet de zone van Bruggenhoofd Gent in Eke tot de regio Zwijnaarde langs de Schelde. Dit om de terugtocht van de 2e, 4e en 5e Infanteriedivisie van de Scheldestelling op de Leiestelling met hun bescherming als rugdekking mogelijk te maken.

Bruggenhoofd Gent - Merelbeke. De Algemene Staf van de 2e Infanteriedivisie die opgesteld was nabij Molenhoek verlaat zijn post en vertrekt richting Leiestelling.

Bruggenhoofd Gent - Scheldewindeke. De 7e Batterij van de 8e Artillerie neemt nog een aantal Duitse mitrailleurnesten op de Spiegel onder vuur.

Bruggenhoofd Gent - Munte tot Semmerzake. De hier aanwezige troepen beginnen zich te verplaatsen naar de bunkers tussen Eke en Astene.

Bruggenhoofd Gent - Moortsele. Ook de sectie van de 5e Batterij van de 8e Artillerie die was opgesteld in de bunker A30 krijgt de opdracht terug te trekken. Hier wordt ook bijkomend de opdracht gegeven om de 5 km lange telefoonkabel die begon aan de bunker, zoveel mogelijk te recupereren. Ze dienden zich terug te trekken via de brug te Eke.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Majoor Deprets krijgt het definitieve bevel terug te trekken tot achter de Leie, naar Nevele. De uittocht zal starten om 23 uur.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Het 2e Bataljon van de 28e Linie was nog altijd in steun bij de 5e Linie en kreeg de opdracht als laatste de stellingen in Kwatrecht te verlaten en zo de terugtocht van de al zwaar geteisterde 5e Linie te dekken. Zij mochten hun stellingen niet verlaten voor 2u 's ochtends.

21:00

Bruggenhoofd Gent - Merelbeke. Het 1e Bataljon van de 28e Linie was reeds rond dit tijdstip teruggetrokken op de achterlijn van TPG waar het origineel in reserve lag bij de 5e en 6e Linie en trekt meteen via Zwijnaarde over de Schelde waarna via Drongen en Merendree wordt doorgetrokken op Hansbeke.

21:30

Bruggenhoofd Gent - Schelderode. De 8e Artillerie verlaat ook zijn stellingen te Schelderode, Melsen, Zwijnaarde en Moortsele en start met een algemene terugtocht via de brug van Eke in de richting van Meigem.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Geleidelijk aan wordt de voorlinie van de stellingen bezet door het Eskadron Cyclisten van de 2e Infanteriedivisie die hier als laatste zal terugtrekken.

22:00

Gent. Rond dit uur vertrekt de 1e Infanteriedivisie uit Gent richting Leiestelling. Hierdoor vertrekken op dat moment uit Gent praktisch alle Belgische troepen op de nog aanwezige Genie-eenheden na die zich bezig houden met het voorbereiden van vernielingsopdrachten voor heel wat bruggen over kanalen, Schelde en Leie in het Gentse.

De 1e Infanteriedivisie zal bij zijn bewaking van Gent worden afgelost door eenheden van de 16e en 18e Infanteriedivisie. De 16e Infanteriedivisie lag origineel achter de Schelde tussen Destelbergen en Kwatrecht. De 18e Infanteriedivisie lag origineel noordelijk van Gent en sloot aan bij het kanaal Gent-Terneuzen.

Bruggenhoofd Gent - Landskouter - Gontrode. Vanaf dit tijdstip dienen de soldaten van het 1e en 3e Bataljon van de 28e Linie de ondertussen eveneens in hun regio opgestelde soldaten van het 3e Bataljon van de 1e Ardeense Jagers door te sturen korter bij de Schelde om de komende aftocht van Bruggenhoofd Gent mee te dekken voor de rest van de Belgische troepen. Kort nadien zullen ook dit 1e en 3e Bataljon hun stellingen op de achterlijn verlaten en in de richting van Zwijnaarde trekken om daar de Schelde over te steken richting Landegem.

23:00

De aftocht van de Belgische soldaten begint. Eén peloton per compagnie blijft op de achterhoede met versterking van twee T13 tanks.

Bruggenhoofd Gent - Landskouter. Het 3e Bataljon van de 28e Linie trekt de Schelde over te Zwijnaarde om dan via Sint-Martens-Latem door te trekken op Landegem.

Bruggenhoofd Gent - Oosterzele Betsberg. Het 2e Bataljon van de 6e Linie verlaat het weerstandsnest Betsberg. De 6e Compagnie van de 6e Linie zal hier de terugtocht dekken. Deze eenheden trekken naar Nevele.

Bruggenhoofd Gent - Gijzenzele. Het 3e Bataljon van de 6e Linie vertrekt via Eke over de Schelde. De 13e Compagnie Mitrailleurs zal hier de achterhoede dekken.

Bruggenhoofd Gent - Kwatrecht. Een peloton van de 5e en nog een peloton van de 6e Compagnie van de 28e Linie dient geleidelijk aan de posities in te nemen van de wegtrekkende troepen van de 5e Linie in het dorp van Kwatrecht. Af en toe ontvangen ze door de waargenomen troepenbewegingen Duits mitrailleurvuur. Er wordt nog een patrouille uitgestuurd om dit vuur uit te schakelen maar de belagers bleken reeds verdwenen bij aankomst op de plaats van onheil.

De 5e Linie zal doortrekken in de richting van Hansbeke achter de Leie via Gontrode, Merelbeke en Drongen.

23:15

Bruggenhoofd Gent - Zevergem. Op dit moment komt het bericht binnen bij de 4e Groep van de 11 Artillerie dringend terug te trekken. Blijkbaar werden ze verwacht dit reeds te doen sinds 21u maar om een onduidelijke reden werd vergeten hen dit te melden. Er wordt teruggetrokken via Schelderode en Melsen via een nog aanwezige pontonbrug over de Schelde.

De Duitse 56e Infanteriedivisie plant het begin van een nieuwe aanval met als zwaartepunt dit keer de zone tussen Betsberg en het station van Moortsele.

Op deze dag maakt de Duitse leiding melding van 1 nieuwe gevangen genomen officier en 23 nieuwe gevangenen van de 6e Linie.